Haft pałucki, symbol lokalnej tożsamości, kultury i tradycji regionu znalazł się na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego została poszerzona o kolejne cztery elementy:
hafciarstwo pałuckie,
hafciarstwo i haft sieradzki,
kulturę toruńskiego piernika
wiślańskie kolędowanie pod oknami.
Hafciarstwo pałuckie występuje w regionie etnograficznym Pałuki, położonym w województwach: kujawsko-pomorskim (Kcynia, Szubin i Żnin) i wielkopolskim (Wągrowiec i jego okolice). Wywodzi się z tradycyjnego kobiecego stroju ludowego. Rozwój stroju pałuckiego na przełomie XIX i XX wieku był odpowiedzią na próbę germanizacji ludności podczas zaborów. Stał się on wówczas symbolem polskości i patriotyzmu.
Na tle innych tradycyjnych haftów rękodzielniczych hafciarstwo pałuckie charakteryzuje się powszechnym użyciem białych nici na płótnie lnianym, bawełnianym i tiulu oraz nici czarnych zastrzeżonych dla flanelowego (dawniej lnianego) płótna czerwonego służącego wyrobowi halek nazywanych piekielnicami. Haft pierwotnie zdobił elementy stroju (m.in. koszule, kryzy, halki, fartuchy oraz – najpiękniejszą część stroju pałuckiego – czepce z długimi wiązaniami, czyli bandami). Obecnie przenoszony jest na serwetki, bieżniki, obrusy, bieliznę pościelową i wiele innych przedmiotów użytkowych. Za typowe dla haftu pałuckiego uznawane są motywy roślinne, m. in. kwiaty, gałązki i liście, owoce. W celu uzyskania odpowiednich efektów estetycznych wykorzystywane są różnorodne techniki ściegu, dzięki którym to zdobienie jest bardzo wypukłe.
Do popularyzacji hafciarstwa pałuckiego przyczyniły się kursy organizowane od lat 50. XX wieku w Kcyni, Żninie i Szubinie oraz odbywający się od 1963 roku Ogólnopolski Konkurs Sztuki Ludowej Pałuk im. Wandy Szkulmowskiej.
Wniosek został przygotowany przez depozytariuszy z woj. kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego, przy wsparciu merytorycznym Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu i Kingi Turskiej-Skowronek, kustoszki i opiekunki twórców ludowych z naszego województwa oraz Anny Baran koordynatorce regionalnej Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Ważną rolę w opiece i popularyzacji hafciarstwa pałuckiego pełnią: Muzeum Regionalne w Wągrowcu oraz działające przy nim od ponad 10 lat Koło hafciarskie, jedno z największych w Polsce kół rękodzielniczych. Nie sposób nie wspomnieć o Krystynie Ługiewicz czy członkiniach Stowarzyszenia Twórców Ludowych: Iwony Nowak, Marii Tomczak, Krystyny Bylickiej i Marii Gruchały.
Wpis na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ma charakter prestiżowy i jest pierwszym krokiem w stronę uzyskania wpisu na liście UNESCO. Na pewno także sprzyja zwiększeniu świadomości, a tym samym ochronie oraz kontynuacji danego elementu kulturowego.
Hafty i twórców, którzy je tworzą, będzie można spotkać 26 kwietnia 2025 r. w trakcie finału 63. Konkursu Sztuki Ludowej Pałuk im. Wandy Szkulmowskiej w Szubińskim Domu Kultury.
Źródło: Gmina Wągrowiec