22 października 1906 roku w szkole powszechnej w Wągrowcu rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim.
Tę historię przypominają pracownicy wągrowieckiego muzeum. Dodajmy, że w strajku wzięło udział 293 dzieci (67 procent), a trwał on przez kilka miesięcy. Sąd w Gnieźnie skazał wielu rodziców na kary grzywny.
Okoliczności i przebieg protestu opisywała w swoich wspomnieniach Zofia Weychanowa.
„Organizatorem strajku był ks. kanonik Stanisław Kopernik, wydatnie współpracowali i narażali się na srogie katusze w postaci mandatów karnych ks. proboszcz Zieliński, rodziny Nalewalskich i Szudzińskich… Początek uczyniły: Stefania Nalewalska, Luta Rodówna, Mania i Zosia Szudzińskie, kładąc przy rozpoczęciu nauki religii książki niemieckie na stół kierownika szkoły, który z niemałym zaskoczeniem skonstatował, że zaledwie wczoraj zdał władzy relację, że wszystko w porządku, a tu go dzisiaj takie rozczarowanie spotyka…”.
Okazuje się, że w następnych dniach deklaracji rodziców, którzy nie zgadzali się na nauczanie religii swoich dzieci w języku niemieckim był istny potop.
„Przystępowali ci, których rodzice byli niezależni wobec władz pruskich, przystępowali i biedniejsi i zamożniejsi, i mali i więksi, a nawet ci, którzy mieli krewnych na stanowiskach jak Anna Małkowska, krewna ówczesnego kierownika szkoły. W komplecie stanęły rodziny Filipowskich, Hoffmanów, Kuźmów, Zjawińskich, Adamowiczów, Włóczewskich i wielu innych”.
„Liczba dzieci strajkujących wzrastała. Utworzono zatem dwie klasy dla tychże dzieci, a jako gospodarze klas zgłosili się pp. Brinks i Nickel. Ułożono dla nas osobny podział nauki i to zimową porą nawet od godz. 7-11 i od 1 do 3-ciej trwała nauka, półgodzinna przerwa i do 6-tej trwał areszt…”.
„Wobec takiego stanu matki i siostry nasze przynosiły nam podwieczorki w dzbankach do szkoły, lecz srogi nasz opiekun nie pozwolił na to, by w obrębie szkoły i dziedzińca podwieczorki urządzać. Matki nasze poszły na ulicę, lecz i stamtąd je usunięto, ulica jest tylko dla tych, co podatki płacą…”.
Wciąż nowy wymyślano udręki, mimo to liczba stale rosła. To kazano odpisać kilka stron druku z książki, a ponadto 1000-31 do zera odliczać, ręka mdlała od pisania, a zeszyty zapełniały się co drugi dzień. Rano zamiast modlitwy było zapytanie: Ilu odpada od strajku? A gdy cisza oznajmiała niepomyślny wynik sprawy, cyniczne padały słowa: strajkujcie dalej, za pieniądze waszych rodziców możemy palić cygaro po 2 marki.
„Wobec niestającego strajku chwyciła się władza pruska iście pruskich metod; grzywny, chłosty, wydalania rodzeństwa z gimnazjum, groźby odesłania do domu poprawy i to wszystko nie pomagało. Już dziś przypomina mi się nieludzkie znęcanie się nad Muzolfówną, którą w nielitościwy sposób obkładał nauczyciel, a dziewczę spokojnie i cierpliwie znosiło wyrządzoną jej krzywdę. A Janek Albrecht, czy nie otrzymywał batów bez liku, chłopak się zaciął, po każdej egzekucji mawiał: „skóra boli, a strajk pójdzie dalej…”.
Źródło: Muzeum Regionalne w WągrowcuOpr. na podstawie: W. Purczyński, Diariusz Wągrowiecki, 'Głos Wągrowiecki